ORIGINAL RESEARCH

 

Flows of worship in the network society: Liminality as heuristic concept in Practical Theology beyond action theory

 

"Flows of worship" in de netwerksamenleving: Liminaliteit als heuristische begrip in Praktische Theologie voorbij Actie Theorie

 

 

M. Barnard

Protestant Theological University, UTRECHT, Vrije Universiteit, AMSTERDAM. E-mail: mbarnard@pthu.nl

 

 

---

ABSTRACT

In this article it is demonstrated why and how liminality has developed into a key concept in Practical Theology, in particular in Liturgical Studies. Liminality began its voyage at the beginning of the 20th century as indication of the phase "betwixt and between" distinguished social and spatial stages in rites of passage (Van Gennep, 1960). Among its defining qualities were autonomy and instability. In the sixties it developed into a more permanent state, in which "communitas" could come into being as a marginal form of human interrelatedness (Turner, 1995). In the network society of the 21st century liminality has accomplished its journey by moving to the centre of society, pushing structured human interrelatedness to the "margin", or more precisely to the local, regional, national or categorical (religious, gender, sexual preference, etc.) domain (Castells, 2000a; 2004; 2000b). Human society is built around a centre of the stability of the unstable. This also holds for Christian faith and for liturgy. Christian ritual is performed across (worldwide) networks and in independent groups and churches by anyone who chooses to do so. There is no liturgical elite anymore; it is principally a popular movement characterised by "plural authority structures". The academic heuristic power of liminality is finally demonstrated in two liturgical cases.

Key concepts: liminality, liturgical studies, network society, practical theology, worship

---

OPSOMMING

Dit artikel toont aan waarom en hoe liminaliteit zich heeft ontwikkeld tot een sleutelbegrip in de Praktische Theologie en in het bijzonder in de Liturgie wetenschap. Liminaliteit diende aan het begin van de 20e eeuw als aanduiding van de fase "betwixt and between" onderscheiden sociale en ruimtelijke fasen in rites de passage (Van Gennep, 1960). Autonomie en instabiliteit waren toen belangrijke kenmerken voor het concept. In de jaren zestig stond liminaliteit voor een meer stabiele en permanente status, waarin com-munitas kon ontstaan als marginale vorm van menselijke relationaliteit (Turner, 1995). In de netwerksamenleving van de 21e eeuw is de ontwikkeling van het begrip "liminaliteit" voltooid. Structurele menselijke relationaliteit is dan naar de "marge" gemigreerd, of preciezer naar locale, regionale, nationale of categoriale (religieuze, gender, seksuele preferenties) domeinen (Castells, 2000a; 2004; 2000b). De menselijke samenleving is gebouwd rondom het middelpunt van de stabiliteit van het instabiele. Dat geldt ook voor het christelijk geloof en voor liturgie. Christelijk ritueel wordt over wereldwijde netwerken gerealiseerd en in onafhankelijke groepen en kerken door iedereen die dat wil. Eris geen liturgische elite meer; liturgie is principieel een populaire beweging, die gekarakteriseerd wordt door "plurale autoriteitsstructuren". De academische heuristische kracht van de notie liminaliteit wordt tenslotte aangetoond in twee casus.

Kernbegrippe: aanbidding, liminaliteit, liturgiese studie, netwerksamelewing, praktiese teologie

---

 

 

“Full text available only in PDF format”

 

 

List of references

BARNARD, M. 2006. Liturgie voorbij de liturgische beweging: over "praise and worship", Thomasvieringen, kerkdiensten in migrantenkerken en ritualiteit op het internet. Zoetermeer: Meinema.         [ Links ]

BARNARD, M. 2008. Late modern rhythm and the renewal of worship. (In Zock, H., ed. At the crossroads of art and religion: imagination, commitment, transcendence. Leuven: Peeters. p. 173-187.         [ Links ])

BARNARD, M. & POST, P. 2009. Nogmaals: de liturgische beweging voorbij: enkele kritische kanttekeningen bij de historiografie van het zogenoemde tijdvak van de liturgische beweging. Jaarboek voor liturgieonderzoek, 24:7-22.         [ Links ]

BOVENSTEM. 2009. http://www.bovenstemouderkerk.nl Datum van gebruik: 16 Jul. 2009.         [ Links ]

BUBER, M. 1977. Ich und Du. 9. Ed. Heidelberg: Schneider.         [ Links ]

CASTELLS, M. 2000a. The information age: economy, society and culture. Vol. 1: The rise of the network society. 2nd ed. Malden: Blackwell.         [ Links ]

CASTELLS, M. 2000b. The information age: economy, society and culture. Vol. 3: End of millennium. 2nd ed. Malden: Blackwell.         [ Links ]

CASTELLS, M. 2004. The information age: economy, society and culture. Vol. 2: The power of identity. 2nd ed. Malden: Blackwell.         [ Links ]

CBS see CENTRAAL BUREAU VOOR DE STATISTIEK

CENTRAAL BUREAU VOOR DE STATISTIEK. 2006. Bijna 32 000 echtscheidingen in 2006. http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/publicaties/artikelen/archief/2007/2007-90061-wk.htm Datum van gebruik: 14 Jul. 2009.         [ Links ]

CENTRAAL BUREAU VOOR DE STATISTIEK. 2009. Voor het eerst sinds 2000 meer geboorten. http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/publicaties/artikelen/archief/2008/2008-073-pb.htm Datum van gebruik: 14 Jul. 2009.         [ Links ]

DE KLERK, B.J. 2002. Liturgie, transformatie en die Afrika Renaissance. (In Barnard, M. & Schuman, N., eds. Nieuwe wegen in de liturgie: de weg van de liturgie - een vervolg. Zoetermeer: Meinema. p. 50-62.         [ Links ])

DE LITURGIE IN HERVORMDE GEMEENTEN. 2008. S.I.: het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland.         [ Links ]

DE SCHEPPING. 2008. De schepping: niet ritmische samenzang met bovenstem vanuit de Grote Kerk te Heusden. Vereniging de Bovenstem ouderkerk aan den Ijssel.         [ Links ] [Compact Disc.]

EO JONGERENDAG 2009. http://www.eo.nl/jongerendag Datum van gebruik: 16 Jul. 2009.         [ Links ]

EO JONGERENDAG HYVES. 2009. http://eo-jongerendag.hyves.nl/ Datum van gebruik: 15 Jul. 2009.         [ Links ]

HAMMERSLEY, M. & ATKINSON, P. 2007. Ethnography: principles in practice. 9th ed. London: Taylor & Francis Group.         [ Links ]

HSRC see HUMAN SCIENCES RESEARCH COUNCIL.

HUMAN SCIENCES RESEARCH COUNCIL. 2008. Broken trust, a wake-up call for major institutions. Media briefs 2000. http://www.hsrc.ac.za/Media_Release-140.phtml Date of access: 18 Feb. 2008.         [ Links ]

IJR see INSTITUTE FOR JUSTICE AND RECONCILIATION.

INSTITUTE FOR JUSTICE AND RECONCILIATION. 2008. South Africa. Trust in institutions takes a dive. Business day. http://allafrica.com/stories/200801220202.html Date of access: 18 Feb. 2008.         [ Links ]

JENKINS, P. 2002. The next Christendom: the coming of global Christianity. Oxford: Oxford University Press.         [ Links ]

PIETERSE, H.J.C. 1993. Praktiese teologie as kommunikatiewe handelings-teorie. Pretoria: RGN.         [ Links ]

SAMPLE, T. 1998. The spectacle of worship in a wired world: electronic culture and the gathered people of God. Nashville: Abingdon.         [ Links ]

TURNER, V.R 1995. The ritual process: structure and anti-structure. New York: De Gruyter.         [ Links ]

TWEED, TH.A. 2006. Crossing and dwelling: a theory of religion. Cambridge: Harvard University Press.         [ Links ]

VAN DER GRAAF, J. 2002. Delen of helen? Kroniek van hervormd kerkelijk leven in en met de Gereformeerde Bond, 1951-1981. Kampen: Kok.         [ Links ]

VAN GENNEP, A. 1960. The rites of passage. Chicago: University of Chicago Press.         [ Links ]

VERGUNST, P.J. 2008. Leiding geven ondanks ongelijktijdigheid. (In De liturgie in Hervormde gemeenten. S.I.: Het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland. p. 8-11).         [ Links ]

VERHOEVEN, C. 1993. Heraclitus: Spreuken. Vertaald, ingeleid en toegelicht door Cornelis Verhoeven. Baarn: Ambo.         [ Links ]

VOS, C.J.A. & PIETERSE, H.J.C. 1997. Hoe lieflik is U woning. Pretoria: RGN.         [ Links ]