SciELO - Scientific Electronic Library Online

 
vol.48 número3 índice de autoresíndice de materiabúsqueda de artículos
Home Pagelista alfabética de revistas  

Servicios Personalizados

Articulo

Indicadores

Links relacionados

  • En proceso de indezaciónCitado por Google
  • En proceso de indezaciónSimilares en Google

Compartir


Tydskrif vir Geesteswetenskappe

versión On-line ISSN 2224-7912
versión impresa ISSN 0041-4751

Tydskr. geesteswet. vol.48 no.3 Pretoria  2008

 

Die debat oor die posisie van Afrikaans aan die Universiteit Stellenbosch: 'n Ontleding

 

The debate about the position of Afrikaans at the University of Stellenbosch: An analysis

 

 

Leopold ScholtzI; Ingrid ScholtzII

IBuitengewone professor, Departement Geskiedenis, Universiteit Stellenbosch
IIVryskut-dosent aan die Departement Joernalistiek, Universiteit Stellenbosch

 

 


OPSOMMING

Die debat oor die plek van Afrikaans en Engels as onderrigmedium aan die Universiteit Stellenbosch het sedert sy begin in 2002 nie baie duidelikheid verskaf nie. In dié artikel word 'n poging aangewend om die debat te analiseer en vas te stel waar en waarom die opponente verskil. Om dinge kort te hou is drie verteenwoordigers van albei kante - die sogenaamde A-opsioniste en die T-opsioniste -vergelyk. Die eerste groep meen dat dubbelmedium noodwendig lei tot die verdwyning van die swakker taal, in dié geval Afrikaans; dat die Universiteit in werklikheid nie eens die minimum voorwaardes vir die T-opsie nakom nie; dat die dubbelmediumprojek ideologies gedrewe is; en dat dit die belange van die arm gekleurde Afrikaanssprekende studente verwaarloos. Die T-opsioniste is van mening dat 'n universiteit se taak nie is om 'n taal te beskerm nie, maar om akademiese uitnemendheid te bevorder; dat eentalige Afrikaanse onderrig die Universiteit op die glybaan na parogialisme en isolasie plaas; dat 'n multikulturele benadering beter is as kulturele apartheid; en dat die beweging na Engels noodsaaklik is vir transformasie. Die argumente word dan geweeg, en die slotsom is dat waar die A-opsioniste hul argumente hoofsaaklik op akademiese en pedagogiese gronde baseer, die T-opsioniste se benadering veral ideologies is. Daar word ook bevind dat die T-opsie op Stellenbosch sodanig toegepas word dat die eindproduk waarskynlik eerder 'n eentalige Engelse Stellenbosch is.

Trefwoorde: Taalbeleid, Afrikaans, Universiteit van Stellenbosch


ABSTRACT

The debate about the place of Afrikaans and English as mediums of instruction at the University of Stellenbosch has been generating more heat than light since its beginning in 2002. In this paper, an attempt is made to analyse the debate and to establish where and why the protagonists differ. For reasons of brevity, three representatives of both sides - those who fight for Afrikaans as the sole pre-graduate medium of instruction and those who are in favour of bilingual instruction in Afrikaans and English respectively - are compared. They are, on the one hand, Professors Hermann Giliomee and Pieter Kapp (both retired historians) and Mr Christo van der Rheede (CEO of the Foundation for Empowerment through Afrikaans), and on the other Professors Chris Brink and Fanie Cloete (Rector at the time of the debate and political scientist respectively), as well as Dr Edwin Hertzog (Chairman of the University Council). The first group maintains on the strength of research in South Africa and elsewhere in the world that double medium necessarily leads to the demise of the weaker language, in this case Afrikaans; that the University in fact does not even practise the minimum conditions for bilingualism in the class room; that the bilingual project is ideologically driven; and that it neglects the interests of the poor (Coloured) Afrikaans speaking students. The second group is of the opinion that a university's task is not to protect a language, but to foster academic excellence; that unilingual Afrikaans instruction places the university on a slippery slope towards parochialism and isolation; that a multicultural approach is better than cultural apartheid; and that the move towards English is necessary for racial transformation, given South Africa's apartheid past. The arguments are then weighed, and it is found that while the "unilingualists" base their arguments in the main on academic and pedagogic grounds, the "multiculturalists' " approach is largely ideological. The two sides therefore reason on different levels, which also explains why almost no middle ground could be reached during the debate. It is also established that the bilingual approach at Stellenbosch is practised in such a way that the end product is, more likely than not, a unilingual English situation. It appears that the "unilingualists" are academically on more solid ground than the "multiculturalists".

Key concepts: Language policy, Afrikaans, University of Stellenbosch


 

 

Full text available only in PDF format.

 

 

GESELEKTEERDE BIBLIOGRAFIE

Bekker, Koos: "Keira, wat's jou ringtone?" (Die Burger, 26.10.2005).         [ Links ]

Brink, Chris: No lesser Place. The taaldebat at Stellenbosch (Stellenbosch, Sun Press, 2006).         [ Links ]

Brink, Chris: "Ons weg deur die nuwe wêreld - 'n Taalvisie vir die Universiteit van Stellenbosch", 18.5.2001, in ons besit.         [ Links ]

Brink, Chris: "US-rektor stel taalvisie" (Die Burger, 11.6.2002).         [ Links ]

Cloete, Fanie: "Transformasie: Só lyk die eise vir Maties" (Die Burger, 15.1.2005).         [ Links ]

De Vries, Abraham: "Die onbekende dokument wat die US se taalbesluit moes bepaal", by http://www.oulitnet.co.za/taaldebat/onbekende-_dokument.asp. Giliomee, Hermann: "Afrikaans by Stellenbosch en ander histories Afrikaanse universiteite", in Dirk Hertzog, Etienne Britz en Alastair Henderson: Gesprek sonder Grense. Huldigingsbundel ter ere van Johan Degenaar se 80ste Verjaarsdag (Pretoria, Protea, 2007), p. 141.         [ Links ]

Giliomee, Hermann en Schlemmer, Lawrence: 'n Vaste Plek vir Afrikaans. Taaluitdagings op kampus (Stellenbosch, Sun Press, 2006).         [ Links ]

Hertzog, Edwin: "Taal dien US-ideaal" (Die Burger, 5.10.2005).         [ Links ]

Hertzog, Edwin: "Taal nie US se primêre taak" (Die Burger, 5.10.2005).         [ Links ]

Kapp, Pieter: Boekbespreking van Chris Brink se No Lesser Place (Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 46/2, Junie 2006, p. 258).         [ Links ]

Kapp, Pieter: "Nadere beskouing van verskille", in ons besit. Kapp, Pieter: "Is taalversoening aan die US moontlik?", in ons besit.         [ Links ]

Laponce, Jean: Languages and their Territories (Toronto, University of Toronto, 1987).         [ Links ]

Louw, Chris: Boetman en die Swanesang van die Verligtes (Kaapstad, Human & Rousseau, 2001).         [ Links ]

Phillips, Abraham: "Miskenning van taal trap op armes se regte" (Die Burger, 6.9.2006).         [ Links ]

Scholtz, G.D: Die Ontwikkeling van die Politieke Denke van die Afrikaner, V (Johannesburg, Perskor, 1978).         [ Links ]

Scholtz, Leopold: "Die belang van Afrikaanse onderwys vir die oorlewing van die taal" (Tydskrif vir Geesteswetenskappe 46/4, Desember 2006).         [ Links ]

Scholtz, Leopold en Ingrid: "Die debat oor die verering van Bram Fischer" ( Tydskrif vir Geesteswetenskappe 46/1, Maart 2006).         [ Links ]

Universiteit Stellenbosch: "Gedragskode vir taal in die klaskamer" (http://www.sun.ac.za/university/Taal/gedragskode.doc).         [ Links ]

Universiteit Stellenbosch: "Taalbeleid" (http://www.sun.ac.za/university/Taal/taalplanfinaal.pdf).         [ Links ]

Universiteit Stellenbosch: "Taalplan" (http://www.sun.ac.za/university/Taal/taalbeleid2004.pdf).         [ Links ]

Van der Rheede, Christo: "Afrikaans 'n brug tussen ryk en arm" (Rapport, 30.10.2005).         [ Links ]

Van der Rheede, Christo: "Dié stemme word nie gehoor in taaldebat" (Rapport, 23.7.2006).         [ Links ]

Verder talle nuusberigte en lesersbriewe uit Die Burger en Rapport.         [ Links ]

 

 

1 G.D. Scholtz: Die Ontwikkeling van die Politieke Denke van die Afrikaner, V (Johannesburg, Perskor, 1978), p. 408.
2 Vgl. hieroor Leopold Scholtz: "Die belang van Afrikaanse onderwys vir die oorlewing van die taal" (Tydskrif vir Geesteswetenskappe 46/4, Desember 2006, pp. 470-481).
3 Vgl. Chris Louw: Boetman en die Swanesang van die Verligtes (Kaapstad, Human & Rousseau, 2001).
4 Vgl. Leopold en Ingrid Scholtz: "Die debat oor die verering van Bram Fischer" (Tydskrif vir Geesteswetenskappe 46/1, Maart 2006, pp. 112-123).
5 Vgl. Chris Brink: No lesser Place. The taaldebat at Stellenbosch (Stellenbosch, Sun Press, 2006); en Hermann Giliomee en Lawrence Schlemmer: 'n Vaste Plek vir Afrikaans. Taaluitdagings op kampus (Stellenbosch, Sun Press, 2006).
6 Leopold Scholtz moet hier 'n persoonlike belang openbaar. As joernalis en politieke kommentator was hy, veral deur sy weeklikse rubriek, Sake van die Dag, uitvoerig deel van die debat. Hy het die A-opsie gesteun. Dit maak objektiwiteit in dié analise uiteraard moeiliker.
7 Chris Brink: "Ons weg deur die nuwe wêreld - 'n Taalvisie vir die Universiteit van Stellenbosch", 18.5.2001, in ons besit.
8 Adriaan Basson en Cornelius Scholtz: "Rektor Brink deel dadelik nuwe denke" (Die Matie, 23.5.2001).
9 Chris Brink: "US-rektor stel taalvisie" (Die Burger, 11.6.2002).
10 Thinus Ferreira: "Kommer oor US-taaloudit" (Die Burger, 26.7.2002).
11 Vgl. http://www.sun.ac.za/university/Taal/taalbeleid2004.pdf; http://www.sun.ac.za/university/Taal/taalplanfinaal.pdf.
12 Kyk www.oulitnet.co.za/taaldebat/oorleg.asp, 12.10.2002.
13 Toespraak van die US-webwerf verwyder. Die toespraak is egter in ons besit.
14 Vgl. "Dawie": "Pragtige oorwinning vir Afrikaans en sy mense" (Die Burger, 16.11.2002).
15 Ibid.
16 Carel van Dyk: "Meeste US-modules sal in Afrikaans wees" (Die Burger, 1.8.2003).
17 Eie waarneming as adjunkredakteur van Die Burger.
18 Hermann Giliomee, Breyten Breytenbach en Van Zyl Slabbert: "Afrikaans nou op glybaan by US" (Die Burger, 22.9.2005).
19 "Skrywersversoek aan die US" (by http://www.oulitnet.co.za/taaldebat/skrywersversoek.asp).
20 Michele O'Connor: "Brink, Van Heerden en Dreyer klim ook in kryt oor taalbeleid" (Die Burger, 14.10.2005).
21 Vgl. Koos Bekker: "Keira, wat's jou ringtone?" (Die Burger, 26.10.2005).
22 Michelé O'Connor: "US-personeel en -studente teken petisie oor taal" (Die Burger, 18.10.2005).
23 "US-konvokasie maak stem dik" (Die Burger, 12.11.2005).
24 Marlene Malan: "Taalbulle plant yslike uitklophou" (Rapport, 26.3.2006).
25 Jan-Jan Joubert: "Pandor stel US-raadslid weer aan" (Die Burger, 28.4.2006).
26 Mededeling van prof. Hermann Giliomee, 3.2.2007.
27 Zelda Jongbloed: "Brink verlore vir US" (Die Burger, 10.7.2006).
28 'n Goeie voorbeeld hiervan was 'n lang onderhoud met Rapport waarin die verslaggewer hom hot en haar gejaag het om 'n duidelike standpunt uit hom te kry, maar tevergeefs. Kyk Hanlie Retief: "Engels sit in sy kop, Afrikaans is in sy hart (Rapport, 12.5.2006).
29 Jean Laponce: Languages and their Territories (Toronto, University of Toronto, 1987), p. 170.
30 Giliomee en Schlemmer: 'n Vaste Plek vir Afrikaans, p. 69.
31 Ibid., pp. 95-97.
32 Ibid., pp. 147-151.
33 Ibid., pp. 87-93.
34 Ibid., pp.77-87.
35 Christo Viljoen en Hermann Giliomee: "Sal aanhou wys op risiko's by US" (Die Burger, 15.6.2006).
36 Pieter Kapp: Boekbespreking van Chris Brink se No Lesser Place (Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 46/ 2, Junie 2006, p. 258).
37 Taalplan van die Universiteit Stellenbosch, pp. 3 en 5, by http://www.sun.ac.za/university/Taal/taalbeleid2004.pdf.
38 US: "Gedragskode vir taal in die klaskamer" (http://www.sun.ac.za/university/Taal/gedragskode.doc).
39 Giliomee en Schlemmer: 'n Vaste plek vir Afrikaans, pp. 134-136.
40 Ibid., p. 121; Hermann Giliomee: "Afrikaans by Stellenbosch en ander histories Afrikaanse universiteite", in Dirk Hertzog, Etienne Britz en Alastair Henderson: Gesprek sonder Grense. Huldigingsbundel ter ere van Johan Degenaar se 80ste Verjaarsdag (Pretoria, Protea, 2007), p. 141.
41 Pieter Kapp: "Nadere beskouing van verskille", in ons besit
42 Pieter Kapp: "US 'versaak sy eie visie'" (Die Burger, 10.10.2005).
43 Hermann Giliomee: "Taalbestuur en taalklagtes onder loep" (Die Burger, 10.1.2006).
44 Frederik van Zyl Slabbert: "Gee die ideologie 'n pap wiel ... en praat oor taalsake wat saak maak" (Rapport, 6.5.2006).
45 Pieter Kapp: Boekbespreking van Chris Brink se No Lesser Place ( Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 46/ 2, Junie 2006, pp.257-258 en 260).
46 Pieter Kapp: "Is taalversoening aan die US moontlik?" (in ons besit).
47 Giliomee en Schlemmer: 'n Vaste Plek vir Afrikaans, pp. 211-212.
48 Christo van der Rheede: "Dié stemme word nie gehoor in taaldebat" (Rapport, 23.7.2006).
49 Giliomee en Schlemmer: 'n Vaste Plek vir Afrikaans, p. 73.
50 Nog iemand is dr. Neville Alexander, direkteur van PRAESA, oftewel "Project for the Study of Alternative Education in South Africa". Sy bydraes handel egter meer oor taalpolitiek in die algemeen, eerder as oor Afrikaans op Stellenbosch.
51 Christo van der Rheede: "Afrikaans 'n brug tussen ryk en arm" (Rapport, 30.10.2005).
52 Christo van der Rheede: "Dié stemme word nie gehoor in taaldebat" (Rapport, 23.7.2006). Ook die bruin skrywer Abraham Phillips het by verskeie geleenthede hartstogtelike pleidooie gehou vir die behoud van Afrikaans op Stellenbosch ten behoewe van die arm bruin gemeenskap. Vgl. bv. Abraham Phillips: "Miskenning van taal trap op armes se regte" (Die Burger, 6.9.2006).
53 Marlene Malan: "Taalplan gesoek" (Rapport, 12.2.2006).
54 Hermann Giliomee: "Bruin studente US se dilemma en uitdaging" (Die Burger, 25.10.2005).
55 Brink: No Lesser Place, p. 114.
56 Edwin Hertzog: "Taal nie US se primêre taak" (Die Burger, 5.10.2005).
57 Brink: No Lesser Place, pp. 149-151.
58 Russel Botman: "Wat is die akademiese gronde vir die US-taalbesluite?" (Die Burger, 11.3.2006).
59 Aangehaal deur Abraham de Vries: "Die onbekende dokument wat die US se taalbesluit moes bepaal", by http://www.oulitnet.co.za/taaldebat/onbekende-_dokument.asp.
60 Edwin Hertzog: "Taal dien US-ideaal" (Die Burger, 5.10.2005).
61 Brink: No Lesser Place, p. 138.
62 Ibid.
63 Ibid, p. 144.
64 Die Konvokasie se voorstelle was juis nie op die Militêre Akademie van toepassing nie.
65 Brief van Brink aan Senaat, 29.5 2006. Vgl. ook sy toespraak voor die Konvokasie, 10.11.2005.
66 Hertzog: "Taal dien US-ideaal" (Die Burger, 5.10.2006). Hy het egter geen navorsing aangebied om sy stellings te staaf nie.
67 Brink: No Lesser Place, p. 58.
68 Ibid., p. 117.
69 Vgl. ibid.
70 Hertzog: "Taal dien US-ideaal" (Die Burger, 5.10.2006).
71 Botman: "Só gaan US se Taalbeleid hersien word" (Die Burger, 18.4.2006).
72 Brink: No Lesser Place, pp. 125-126.
73 Fanie Cloete: "Transformasie: Só lyk die eise vir Maties" (Die Burger, 15.1.2005).
74 Ibid.
75 Edwin Hertzog: "Taal dien US-ideaal" (Die Burger, 10.5.2005).
76 Brief van dr. Edwin Hertzog aan proff. Pieter Kapp en Christo Viljoen, 9.10.2005.
77 G.S. van Niekerk: "Wil US lei na uitmuntendheid" (Die Burger, 8.3.2006).
78 Max du Preez: "Save Stellenbosch from 'neo-Afrikaners'" (The Star, 9.3.2006).
79 Fanie Cloete: "Maties en taal: Emosionele propaganda misleidend" (Die Burger, 4.9.2002).
80 Fanie Cloete: "Taalplan buigsaam, realisties" (Die Burger, 2.10.2002).
81 Fanie Cloete: "Neokonserwatiewe aanslag op die psige" (Die Burger, 30.3.2006).
82 Fanie Cloete: "Dit is taalimperialisme" (Die Burger, 27.10.2005).
83 Chris Brink: No Lesser Place, p. 69.
84 Ibid., p. 79.
85 Brink: No Lesser Place, pp. 69 en 99.
86 Brief van Brink aan Senaat, 29 Mei 2006.
87 Giliomee: "Afrikaans by Stellenbosch en ander histories Afrikaanse universiteite", in Hertzog, Britz en Henderson: Gesprek sonder Grense, p. 144.
88 Russel Botman: "Wat is die akademiese gronde vir die US-taalbesluite?" (Die Burger, 11.3.2006).
89 Elsabé Brits: "Teenstanders trek te velde teen T-besluit" (Die Burger, 17.12.2005).
90 Aangehaal in Abraham de Vries: "Die onbekende dokument wat die US se taalbesluit moes bepaal", by http://www.oulitaet.co.za/taaldebal7onbekende-_dokument.asp.
91 Giliomee en Schlemmer: 'n Vaste plek vir Afrikaans, pp. 129-130.
92 Ibid., pp. 130-133.
93 Piet le Roux en Henry Cloete: "Die US se taalpraktyk: 'n opname oor Engels in klasse", 10.4.2006, in ons besit.
94 Kyk bv. Dan Roodt: "Chris Brink wys sy ware kleure" (http://www.praag.co,za/rubriek226d.htm); Dan Roodt: "Afrikaans en negatiewe taalbeplanning na 1994 (www.praag.co.za/opstelle88d.htm).
95 Pieter Kapp: "Is taalversoening aan die US moontlik?", in ons besit.
96 Brink: No Lesser Place, p. 135.
97 Ek dank prof. Hermann Giliomee vir dié syfers.
98 Mededeling, 3.2.2007.
99 Kyk bv. Edwin Hertzog: "Taal dien US-ideaal" (Die Burger, 10.5.2005).
100 Brink: No Lesser Place, pp. 142-144.
101 Marlene Malan: "Die Brink-era is verby" (Rapport, 17.12.2006).
102 Gerrit Brand: "US 'wil morele basis van Afrikaans help herstel'" (Die Burger, 9.2.2007).
103 Vgl. Leopold Scholtz: "Die belang van Afrikaanse onderwys vir die oorlewing van die taal" (Tydskrif vir Geesteswetenskappe 46/4, Desember 2006, pp. 470-481).

 

 

Leopold Scholtz is in 1948 in Johannesburg gebore en het aan die Universiteit van Stellenbosch, die ou Randse Afrikaanse Universiteit en die Universiteit van Leiden gestudeer, waar hy in 1978 die doktorsgraad in geskiedenis behaal het. Ná twee en 'n halfjaar as dosent aan die RAU het hy hom in die joernalistiek begeef. Hy was tot einde 2007 adjunkredakteur van Die Burger, waarna hy as Media24 se korrespondent in Brussel aangestel is. Hierdie artikel is gebaseer op die D.F. Malherbe-Gedenklesing wat Leopold Scholtz in Mei 2007 aan die Vrystaatse Universiteit gelewer het.

Leopold Scholtz was born in Johannesburg in 1948. He was educated at the University of Stellenbosch, the former Rand Afrikaans University (currently the University of Johannesburg) and the University of Leiden, the Netherlands, where he obtained a doctorate in history. After two and a half years as lecturer at RAU, he switched to journalism; he was deputy-editor of Die Burger before being appointed a Media24 correspondent in Brussels. The present article is based on the D F Malherbe memorial lecture conducted by Leopold Scholtz, in May 2007, at the University of the Free State.

Ingrid Scholtz is in 1946 in Den Haag gebore en het aan die Universiteit van Leiden gestudeer, waar sy in 1974 die graad doctorandus historiae behaal het. Sy was tussen 1981 en 1996 dosent in die geskiedenis aan die Universiteit van Wes-Kaapland, redakteur van Wêreldburger, 'n internasionale bylae van Die Burger (1996-'98), en dosent in die joernalistiek aan die Universiteit van Stellenbosch tot einde 2007. Sy is tans Europese verteenwoordiger van Solidariteit, die Stigting vir Bemagtiging deur Afrikaans en die Afrikaanse Taalraad.

Ingrid Scholtz was born in 1946 in The Hague, the Neherlands. She was educated at the University of Leiden, where she obtained the degree of doctorandus historiae in 1974. From 1981 to 1996 she was lecturer in history at the University of the Western Cape, then editor of Wêreldburger, an international supplement to Die Burger (1996-'98) and lecturer of journalism at the University of Stellenbosch until the end of 2007. Currently she is the European representative of Solidarity, the Foundation for Empowerment through Afrikaans (SBA: Stigting vir Bemagtiging deur Afrikaans) and the Afrikaans Language Board (Afrikaanse Taalraad).

Creative Commons License Todo el contenido de esta revista, excepto dónde está identificado, está bajo una Licencia Creative Commons